Lessons learned in Leiden

Deze week was ik te gast bij een groep trainees van gemeente en Hogeschool Leiden, die een dagprogramma over inclusie en vitaliteit volgden. Ik was uitgenodigd om met twintig jonge ambtenaren na te denken over de plek van ouderen in de maatschappij en hoe digitale innovatie daar een positieve bijdrage aan kan leveren.

De warming-up had de groep die ochtend al gehad, in de vorm van een work-out met de Vitality Club, een beweegclub voor en door 50+-ers. Geïnspireerd door deze positieve ouderen, werd de vraag ‘Hoe sta jij in het leven over 50 jaar?’ dan ook optimistisch beantwoord. Eindelijk tijd voor hobby’s, om de Wereld rond te reizen, op pad te gaan met kleinkinderen, een studentenhuis 2.0 op te richten, maar vooral ook nuttige dingen te doen: de deelnemers zagen hun toekomst rooskleurig tegemoet.

We vervolgden het programma met een aantal best practices van het Nationaal Ouderenfonds op nationaal en lokaal niveau (zo rijdt er een prachtige Boodschappenplusbus door Leiden, schoven tientallen Leidse ouderen in december aan bij een Kerstdiner en is er een actieve breiclub). Interessante gesprekken ontstonden over hoe ouderen te betrekken, wat eigenlijk eenzaamheid is en wat de rol kan zijn van de gemeente. We bespraken trends op het gebied van zorginnovatie en E-health -en probeerden deze zelf uit – en zagen voorbeelden van hoe ouderen zelf op creatieve wijze technologie inzetten om in hun behoeften te voorzien en zo betrokken blijven.

Wat die behoeften dan zijn? Zowel in de toekomstwensen van de groep als in de presentatie, kwamen deze naar voren: autonomie en regie, waardevol contact met geliefden en ruimte voor belangrijke hobby’s. Wanneer we daarnaar kijken, is een geavanceerde robot niet altijd de beste oplossing. Soms geeft bestaande technologie als WordFeud, Pinterest of een Smart-TV het leven van een oudere onverwacht veel meerwaarde.

Aan de slag! De deelnemers bruisten inmiddels van de goeie ideeën. In kleine groepjes dachten ze na waar ze tegenaan lopen in hun werk als het gaat om inclusie van kwetsbare groepen en hoe technologie bij kan dragen aan de oplossing. Na een levendige brainstorm pitchten de groepjes hun plannen:

• Oudere dames zijn vaak maar wát trots op hun (ambachtelijke) kookkunsten. Ze laten hiermee zien dat ze nog scherp zijn en koken is een belangrijke manier om voor anderen te zorgen. Het zou ontzettend zonde zijn als deze dames afhankelijk worden van maaltijddiensten nu iedereen ‘van het gas af moet’. De smart inductiekookplaat helpt hen stap voor stap door deze transitie heen! Met licht- en geluidsignalen helpt deze tijdens het koken van recepten, voorkomt deze dat eten aan- of overkookt en met de bijbehorende app biedt het ook nog suggesties voor nieuwe recepten en kan worden bijgehouden wat men wanneer heeft gegeten. Als dat geen zelfvertrouwen in het koken geeft.. ?
• Veel gemeentes en welzijnsinstellingen werken tegenwoordig met het model van positieve gezondheid. Gezondheid wordt niet langer uitsluitend gedefinieerd in termen van (fysieke) ziekte en gezondheid, maar steeds meer krijgen ook mentale, cognitieve, sociale en spirituele dimensies een rol in het bepalen van welzijn. Dit groepje bedacht een innovatieve app om het model praktisch toe te passen op individueel niveau, iets dat vaak nog lastig is. Gedurende de dag wordt de gebruiker gevraagd zijn of haar welzijn te beoordelen op verschillende domeinen. Mocht dit hier en daar nog te wensen overlaten, dan volgt direct een concrete tip. Van kleine stapjes naar steeds meer uitdaging. Ga eens een stukje wandelen, een kopje koffie drinken of bezoek een museum.
• Veel ouderen zijn alleen. Toch kan de drempel om af te spreken met nieuwe mensen door allerlei oorzaken (onvoldoende mobiel, auditieve beperkingen, terughoudendheid om iemand aan te spreken) hoog zijn. Tinder voor ouderen helpt hen nieuwe mensen te ontmoeten. Het invullen van een uitgebreid profiel helpt hen mensen te vinden met dezelfde interesses, bij hen in de buurt, om eens – afhankelijk ván die interesse, koffie te drinken, een spelletje te spelen, of boodschapje te doen. Of wie weet wat er meer opbloeit..? Ziet men het toch niet zitten met de voorgestelde persoon? Geen probleem, deze hoeft niet te weten dat hij of zij naar links is geswipet, wat afgewezen worden minder pijnlijk maakt dan in het echt.
• Het Hoger onderwijs innoveert. Niet alle docenten – sommigen van hen staan vol passie al decennia voor de klas – gaan hier echter vanzelf in mee. Ze vinden verandering lastig en zien niet de toegevoegde waarde voor hun vakgebied. En dat terwijl dit is waar vakgenoten van de toekomst worden opgeleid. Een e-tutorial voor oudere docenten motiveert deze doelgroep en loodst hen stap voor stap door de transities. Aanmoedigingsfilmpjes van ambassadeurscollega’s en een terugkoppeling van de toegevoegde waarde helpt hen van de koudwatervrees af.

Lessons learned? Ons land telt inderdaad veel eenzame ouderen en het is belangrijk om er voor hen te zijn. Maar sociale inclusie gaat over meer dan dat. Het gaat om het kennen van en aansluiten bij de behoeften van verschillende doelgroepen. En daarbij hebben we elkaar nodig. Welzijnsorganisaties, gemeenten, technische partijen, bedrijven.. Maar, vooral de doelgroep  zelf. Want naast dat ouderen zelf het allerbeste weten waar ze tegenaan lopen én waar ze goed in zijn, zijn ze vaak verrassend creatief in het ontwikkelen van innovatieve ideeën.